ကမၻာ့ လူဦးေရဟာ ၁၉၀၀
ျပည့္ႏွစ္မွာ သန္း ၁,၅၀၀ ရွိရာက ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ သန္း ၆,၀၀၀ ထိ ေရာက္လာတယ္။ ရာစု
တစ္ခု အတြင္းမွာ ေလးဆ တက္လာတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ ေနာင္လာမယ့္ ကာလမွာလည္း ဒီႏႈန္းထက္
မနည္း တိုးပြား လာဦးမယ္လို႔ ကြၽမ္းက်င္သူေတြက ခန္႔မွန္း ထားၾကပါတယ္။ အဲဒီလို
တိုးလာမယ့္ လူဦးေရ အတြက္ ရိကၡာဖူလံုဖို႔၊ အထြက္ ေကာင္းမ်ဳိးေတြ၊ ေျမၾသဇာနဲ႔
ပိုးသတ္ေဆး ေတြသံုးၿပီး သီးႏွံအ ထြက္တိုးေအာင္ ေဆာင္ရြက္ လာၾကပါတယ္။ စိုက္ဧရိယာ
ေတြကိုလည္း တုိးခ်ဲ႕ေဖာ္ထုတ္ စိုက္ပ်ဳိး လာၾက ပါတယ္။
ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး
ႏုိင္ငံေတြ မွာေတာ့ စုိက္ဧရိယာ တိုးခ်ဲ႕တာထက္ အထြက္ႏႈန္း တိုးေရးကို
ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ ၾကပါတယ္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံအမ်ားစု မွာေတာ့ ေျမၾသဇာ
မ်ားမ်ားမသံုးႏုိင္ေသးတဲ့ ေတာင္သူ အမ်ားစုက ေျမ ဧရိယာတိုးခ်ဲ႕တာကို ပိုၿပီး
ေဆာင္ရြက္ၾက ပါတယ္။သစ္ေတာ ေျမေတြထဲ ထိေအာင္ ေတာင္ယာခုတ္ ေဆာင္ရြက္တဲ့ စနစ္ေၾကာင့္
သစ္ေတာ ျပဳန္းတီးမႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ စိုက္ပ်ဳိးေျမတိုးခ်ဲ႕တာ အျပင္ အျခား
လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္မႈေၾကာင့္ ကမၻာ့ သစ္ေတာ ဧရိ ယာရဲ႕ ၃၀ က ၄၀ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ
ေနရာ ေဒသ အလိုက္ေလ်ာ့နည္းေနတယ္လို႔ ေလ့လာ သူမ်ားက ေျပာပါတယ္။
ေျမၾသဇာ ထဲမွာ
ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ ေျမၾသဇာကို အဓိက သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ စာရင္းအရ ကမၻာမွာ
ႏုိက္ထ႐ိုဂ်င္ သံုးစြဲမႈ ဟာ တန္ခ်ိန္ ၈၄ ဒသမ ၇ သန္းထိ ရွိလာ ပါတယ္။ ( FAO ၂၀၀၅)
သံုးစြဲခဲ့တဲ့ တန္ခ်ိန္ရဲ႕ ၄၇ ရာခုိင္ႏႈန္း ျဖစ္တဲ့ တန္ခ်ိန္ ၃၉ ဒသမ ၈ သန္းေလာက္ဟာ
ပတ္၀န္းက်င္ေရထု၊ ေလထုထဲကို ေရာက္ရွိဆံုး႐ႈံးခဲ့တယ္လို႔ စိုက္ပ်ဳိးေရး ပညာရွင္ေတြက
ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ရ ပါတယ္။ (Ray, Misra and Montanez, 2002). ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္
ေျမၾသဇာအျပင္ ေဖာ့စ္ ဖိတ္နဲ႔ အျခား အာဟာရ အခ်ဳိလည္း အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္
ေလတု၊ ေရထုထဲကို ေရာက္ရွိစုစည္းလာၿပီး သတၱဳျဒပ္စင္အ ခ်ဳိ႕ဟာလည္း ေျမၾသဇာထဲအထိ
ပါလာရာက ေျမၾသဇာသံုးတဲ့ သီးႏွံနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ ပါ၀င္စုစည္းလာတာေတြ႕ရပါတယ္။
ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္နဲ႔
ေဖာ့စ္ဖိတ္ အပါအ၀င္ အျခား အာဟာရ တခ်ဳိဟာ သီးႏွံနဲ႔ သီးႏွံ စိုက္ပ်ဳိးတဲ့
ေရေျမ၀န္းက်င္မွာ စုစည္းမႈမ်ား လာတာ ေၾကာင့္ ဆုိးက်ဳိးသက္ေရာက္မႈေတြျဖစ္
လာပါတယ္။
(က) ေျမေအာက္ေရမွာ
ႏိုက္ထရိတ္၊ ဆာလ္ဖိတ္နဲ႔ ကလုိ႐ိုက္စတာေတြ စုစည္း လာတယ္။ ႏိုက္ထရိတ္ပါတဲ့ ေသာက္သံုး
ေရနဲ႔ အစားအစာ စားသံုးမႈပမာဏမ်ားလာ တဲ့အခါ စားသံုးသူရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေအာက္စီဂ်င္ရရွိႏုိင္မႈနဲ႔
လွည့္ပတ္ႏုိင္မႈ ေလ်ာ့နည္းသြားတဲ့အတြက္ ေျခဖ်ား၊ လက္ဖ်ားေတြ ျပာႏွမ္းလာတာေတြ၊
အသက္႐ႉ ၾကပ္လာတာေတြ၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္တာ ေတြအျပင္ အဆုတ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့
ေ၀ဒနာေတြရေစပါတယ္။
(ခ) Cadmium ဓာတ္ပါလာတဲ့ေရနဲ႔အစားအစာေၾကာင့္
စားသံုးသူေတြမွာ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ Itai-Itai ေရာဂါ ရေစတယ္။
(ဂ) ေဖာ့စ္ ဖိတ္ေျမၾသဇာကို
ကြၽဲ၊ ႏြား၊ စားက်က္ေျမမွာသံုးရင္းနဲ႔ ေဖာ့စ္ဖိတ္မွာတြဲ ပါလာတဲ့ Fluoride ကို
ကြၽဲ၊ ႏြား၊ တိရစၦာန္ ေတြကစားမိပါတယ္။ ဖလို႐ိုက္စားသံုးမႈ
ပမာဏမ်ားလာတဲ့အခါ (> 8 ppm) သြားေတြ ပ်က္စီးပါတယ္။ ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈေတြ
ေႏွးေကြးသြားပါတယ္။ (ဃ) ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္းနဲ႔ အင္းအိုင္ေတြ ထဲကို
ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္၊ ေဖာ့စ္ဖိတ္အာဟာရ ေတြဟာ ေရေလတိုက္စားမႈနဲ႔ ေျမေအာက္ေရ ကတစ္ဆင့္
ေရာက္ရွိလာၿပီး မ်ားျပားလာ တာေၾကာင့္ ေရေနသတၱ၀ါေတြရဲ႕ရွင္သန္မႈ ကို
ထိခိုက္လာပါတယ္။ (င) ေလထုထဲကို စုိက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္း က ထုတ္လႊတ္လိုက္တဲ့
ႏိုက္ထရပ္ေအာက္ ဆုိက္ေတြ စုစည္းမိၿပီး ဖန္လံုအိမ္သက္ ေရာက္မႈမွာ ဆက္စပ္ပါလာတယ္။
(စ) ေလထုထဲေရာက္လာတဲ့ ႏုိက္ထ ရပ္ေအာက္ဆုိက္နဲ႔ အျခားစက္႐ံုေတြက
ထုတ္လြင့္တဲ့ကာဗြန္၊ ကန္႔ စတာေတြဟာ မိုးေရ၊ ဆီးႏွင္းေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး အက္စစ္
မိုးရြာပါတယ္။ အပင္ႏွင့္ အျခားသက္ရွိမ်ား ရွင္သန္မႈကို ထိခိုက္ေစပါတယ္။
အက္စစ္မိုးက ေျမဆီလႊာထဲက သတၱဳျဒပ္စင္ေတြေပ်ာ္ ၀င္ေစၿပီး ေျမေအာက္ ေရနဲ႔ေခ်ာင္း၊
ေျမာင္း အင္းအုိင္ေတြဆီ ေရာက္ေစတယ္။ ထံုးနဲ႔ ေဆာက္ထားတဲ့ အေဆာက္ဦးေတြကို ပ်က္စီး
ေစတယ္။ ဒီဆံုး႐ႈံး မႈေတြဟာ ရိကၡာဖူလံုဖို႔ သံုးစြဲတဲ့ ေျမၾသဇာကို စနစ္တက်မသံုးၾကတာေၾကာင့္
ျဖစ္ရပါတယ္။ ဒါေတြေလ်ာ့နည္းဖုိ႔ ဆံုး႐ံႈံးမႈျဖစ္စဥ္ကို ေလ့လာသံုးသပ္ၿပီး
ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ နည္းလမ္းေတြေဖာ္ထုတ္ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ကို
အပင္ကႏိုက္ထရိတ္ နဲ႔ အမိုနီယံပံုစံမ်ားနဲ႔ ရယူႏိုင္ပါတယ္။
ေျမဆီလႊာကေတာ့
ႏိုက္ထရိတ္ကို ထိန္းႏိုင္အား အလြန္နည္းပါတယ္။ အမိုနီယံကို ထည့္တဲ့အခါမွာ
ေျမဆီလႊာမွာရွိတဲ့ ဘက္တီးရီးယား က ေလ၀င္၊ ေလထြက္ေကာင္းတဲ့ အေျခ အေနမွာ အမိုနီယံကို
ႏုိက္ထရိတ္ေျပာင္းလဲပစ္တယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ နည္းနည္းလိုတဲ့
အျမစ္နက္နက္နဲ႔ ျဖာထြက္မႈ မရိွတဲ့ သီးႏွံျဖစ္ရင္ ထည္လိုက္တဲ့ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ကိုအပင္က
အားလံုးမယူႏုိင္တာရယ္၊ ေျမဆီလႊာကလည္း ႏိုက္ထရိတ္ကို မထိန္း
ႏိုင္တာရယ္ေၾကာင့္ ႏိုက္ထရိတ္ဟာ ေျမတြင္းေရနဲ႔အတူ ေျမေအာက္ေရထိ စိမ့္ဆင္း ၿပီး
ေျမေအာက္ေရကတစ္ဆင့္ ျမစ္ေခ်ာင္း ေတြထိ ေရာက္ရွိသြားပါတယ္။ အဲဒီ ေရေတြမွာ
ႏိုက္ထရိတ္ ေတြစုလာ ပါတယ္။ ကမၻာ့ လူဦးေရရဲ႕ ၄၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ဟာ
ျမစ္ေခ်ာင္းေတြနားမွာ မီွတင္းေနထိုင္ၾကၿပီး အားလံုးက
ေရသန္႔မသံုးႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒီေတာ့ အမ်ားစုက ႏိုက္ထရိတ္ပါတဲ့ ေရနဲ႔
အစားအစာစားသံုးၾကရတယ္။ ၾကာလာေတာ့ Methaemoglobimaemia ေရာဂါ
ခံစားၾကရပါတယ္။ မိုးမ်ားတဲ့ေဒသ၊ သဲဆန္တဲ့ေျမ၊ ေရ သြင္းရာမွာ လြန္ကဲေအာင္ေပးသြင္းတာ
ေတြ၊ ေရေလွာင္စိုက္တဲ့စပါးေတြ၊ ေရ၀ပ္ေျမေတြနဲ႔ သီးႏွံလုိအပ္ခ်က္ထက္
ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ ပိုထည့္တာေတြ၊ တစ္ႀကိမ္တည္းနဲ႔ မ်ားမ်ား ထည့္မိတဲ့
အေျခအေနေတြက ႏိုက္ထရိတ္ စိမ့္ဆင္းဆံုး႐ႈံးျခင္းကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဥေရာပEU
ႏိုင္ငံေတြမွာ သီးႏွံစုစု ေပါင္းစိုက္ဧရိယာရဲ႕ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေရသြင္း
စိုက္တာျဖစ္ၿပီး အဲဒီဧရိယာက ေျမ ေအာက္ေရကိုစစ္ေဆးၾကည့္ရာမွာ EU ရဲ႕အျမင့္ဆံုး
ႏိုက္ထရိတ္ပါ၀င္မႈ သတ္မွတ္ ခ်က္ ၂၀ မီလီဂရမ္/လီတာထက္ ပိုေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ အလားတူ
အေျခအေနကို အေမရိကန္ ႏုိင္ငံရဲဲ႕ ေနရာေဒသ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား မွာလည္း ေတြ႕ၾက
ရပါတယ္။ ႏိုက္ထရိတ္ စိမ့္ဆင္း သြားရာမွာ ႏိုက္ထရိတ္နဲ႔ တြဲေနတဲ့ ထံုး၊
မက္ဂနီစီယံ စတာေတြလည္း ပါသြားတာေၾကာင့္ ေျမရဲ႕ခ်ဥ္ငန္ ကိန္းပါ ေျပာင္းလဲသြားတယ္။
ငန္တဲ့အေျခ အေနကေန အခ်ဥ္ဘက္ယိုင္သည္အထိ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေျမခ်ဥ္ငန္ကိန္းေျပာင္းလဲမႈ
ဟာ အပင္အာဟာရရွိႏုိင္မႈကို ေျပာင္းလဲေစ ႏုိင္ပါတယ္။ သီးႏွံစိုက္တဲ့အခါ
ပုလဲေျမၾသဇာ ယူရီးယားကို ေျမမွာၾကဲပက္သံုးစြဲတာမ်ားၿပီး ထယ္ေရးႏွင့္ ႏွံ႔စပ္ေအာင္
ျပန္ဖံုးေပးတဲ့ အေလ့အထ ေတာ္ေတာ္နည္းပါတယ္။ ႀကဲပက္တဲ့ေျမၾသဇာဟာ အမိုနီယံအျဖစ္
အေငြ႕ပ်ံဆံုး႐ႈံးပါတယ္။ အဲဒီလုိဆံုး႐ႈံးမႈဟာ ေျမခ်ဥ္ငန္ကိန္း (၇) ထက္ ျမင့္တဲ့ေျမ၊
ထံုးပါ၀င္ မႈမ်ားတဲ့ေျမ၊ သဲဆန္ေျမေတြ၊ ပူျပင္းေျခာက္ ေသြ႕ရာသီ၊
ေလတိုက္ႏႈန္းမ်ားတဲ့ အေျခ အေနေတြမွာျဖစ္ဖို႔ ပိုမ်ားပါတယ္။ ကေနဒါႏုိင္ငံ သုေတသနဌာန
တစ္ခုမွာ ေတြ႕ရွိခ်က္ ကေတာ့ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ ႀကဲပက္ၿပီး ႏွစ္ရက္အတြင္း
ေျမဖံုးေပးတာေတာင္ ဆံုး႐ႈံးမႈက ၁၅ မွ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိပါသတဲ့။
သံုးရက္ အတြင္း
ဖံုးမိရင္ ၂၅ မွ ၃၀ ရာခုိင္ ႏႈန္းအထိရွိၿပီး သံုးရက္ ထက္ေက်ာ္သြားရင္ ေတာ့ ၄၀
ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ဆံုး႐ႈံးမႈရွိလာပါတယ္။ ႏုိက္ထ႐ိုဂ်င္ကို အျမစ္၀န္းက်င္မွာ
ထိုးထည့္တာလုပ္ရင္ေတာ့ ဆံုး႐ႈံးမႈ အနည္းဆံုးပါ။ ႏွစ္ရာခုိင္ႏႈန္းဘဲ
ရွိပါတယ္။ အပင္နဲ႔ေျမဆီလႊာကေန အမိုးနီးယား အေငြ႕ပ်ံဆံုး႐ႈံးမႈဟာ ကမၻာမွာ
ႏွစ္စဥ္တန္ ခ်ိန္ ၂၁ သန္းခန္႔ရွိပါတယ္။ (smul 1999) အဲဒီထဲမွာ ဓာတ္ေျမၾသဇာ
သံုးစြဲမႈက တန္ခ်ိ္န္ ၁၁ သန္း၊ တိရစၦာန္ အညစ္အေၾကး၊ ေခ်း၊ ေသးေတြသံုးရာက
ဆံုး႐ႈံးတာက တန္ခ်ိန္ ရွစ္သန္းပါပါတယ္။ သီးႏွံအလိုက္ဆိုရင္
လယ္စပါးသံုးတဲ့ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္က အေငြ႕ပ်ံဆံုး႐ႈံးတာ တစ္ခု တည္းက တန္ခ်ိန္ ၂ ဒသမ ၄
သန္းရွိေၾကာင္း၊ ျမက္ခင္း ေတြမွာသံုးတဲ့ ႏိုက္ထ႐ို ဂ်င္ေျမၾသဇာက တန္ခ်ိန္ ၄ ဒသမ ၃
သန္း ရွိၿပီး အဲဒီထဲက ဆံုး႐ႈံးမႈတို႔ျပန္စီစစ္ရာမွာ တိုးတက္ဆဲႏုိင္ငံေတြမွာ
၁၃ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိၿပီး တိုးတက္ၿပီးႏုိင္ငံေတြမွာ ၆ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိပါ တယ္။
ေဒသအလုိက္ အမ်ားဆံုး ဆံုး႐ႈံးမႈကို ေမြးျမဴေရးအႀကီးအက်ယ္လုပ္တဲ့ ဥေရာပ ႏိုင္ငံေတြ၊
ပုလဲ ေျမၾသဇာအသံုးမ်ားတဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံနဲ႔ အမိုနီယံ ကာဘိုနိတ္ အဓိက သံုးတဲ့
တ႐ုတ္ႏုိင္ငံေတြမွာ ေတြ႕ရပါ တယ္။
သီးႏွံအထြက္တိုးဖို႔ထည့္တဲ့
အမိုနီယံ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ကို ေျမဆီလႊာအတြင္း ေလ၀င္ ေလထြက္ေကာင္းတဲ့ အေျခအေနမွာ
ဘက္တီးရီးယားက ႏိုက္ထရိတ္ ေျပာင္းသြားေစ ပါတယ္။ အဲဒီႏိုက္ထရိတ္ဟာ ေလမဲ့အလႊာ ကို
ေရာက္သြားတဲ့အအခါ ေလမဲ့အလႊာရွိ ဘက္တီး ရီးယားက ႏိုက္ထရပ္ေအာက္
ဆိုက္ဓာတ္ေငြ႕ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းသြားေစ ပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ကို Denitrification
လို႔ဆိုပါတယ္။
အဲဒီျဖစ္စဥ္ဟာ
ေရသြင္းစိုက္၊ ေရ၀ပ္လယ္ေျမေတြ၊ ေအာ္ဂဲနစ္ဓာတ္မ်ားတဲ့ ေျမ (> ၅ ရာခုိင္ႏႈန္း)
ေျမခ်ဥ္ငံကိန္း၊ (၇) ထက္ျမင့္တဲ့ေျမေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အပူခ်ိန္ ၂၀ ဒီဂရီ
စင္တီဂရိတ္ထက္ပိုျခင္းက အခုလုိဆံုး႐ႈံးတာကို အားေပးပါတယ္။ လယ္ေျမေတြမွာ
ႀကဲပက္ထည့္တာက အေျခအေနကို ပိုဆိုးေစပါတယ္။
Denitrification ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္
ေလထု ထဲကိုေရာက္လာတဲ့ ႏိုက္ထရပ္ေအာက္ ဆိုက္ဓာတ္ေငြ႕ပမာဏဟာ ႏွစ္စဥ္တန္ ၃ ဒသမ ၅
သန္းေလာက္ ရွိပါတယ္။ အဲဒီ ဓာတ္ေငြ႕စုစည္းမႈဟာ ဖန္လံုအိမ္သက္ ေရာက္မႈမွာ ၅ မွ ၆
ရာခုိင္ႏႈန္း ပါ၀င္ ဆက္စပ္ေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အက္စစ္မိုးဆိုတာကေတာ့ အခ်ဥ္
ဓာတ္မ်ားတဲ့ မိုးရြာသြန္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မိုးေရရဲ႕ ခ်ဥ္ငန္ကိန္း စံ (ပီအိပ္ခ်္)
က (၅) ရဲ႕ေအာက္ထိ ေရာက္ပါတယ္။ စိုက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းကထုတ္လႊင့္တဲ့ ႏုိက္ထရပ္ေအာ္က
ဆိုက္ဓာတ္ေငြ႕ေတြနဲ႔ စက္႐ံု၊ အလုပ္႐ံုေတြက ထုတ္လႊင့္တဲ့ ကာဗြန္၊ ဆာလ္ဖာ စတာေတြဟာ
ေလထုထဲမွာရွိတဲ့ မိုးေရ၊ ဆီးႏွင္း ေတြနဲ႔ေပါင္းၿပီး အက္စစ္ မိုးရြာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အက္စစ္မိုးက အင္း၊
အိုင္၊ ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္းေတြမွာ မီွတင္းေနထိုင္တဲ့ သက္ရွိ ေတြရဲ႕ ရွင္သန္မႈကို
ထိခုိက္ေစပါတယ္။ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ကို စနစ္တက် မသံုးစြဲ တာ၊ သီးႏွံလိုအပ္ခ်က္ထက္
လြန္ကဲစြာ သံုးစြဲ မိတာေၾကာင့္ ေျမဆီလႊာက ေကာင္းစြာ မထိန္းႏုိင္တဲ့ ႏိုက္ထရိတ္ေတြဟာ
ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္း၊ အင္း၊ အိုင္ထဲအထိ ေရာက္သြား တယ္။
ေျမအေပၚယံမွာသာ
ႀကဲပက္တဲ့ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္နဲ႔ ေဖာ့စ္ဖိတ္ အာဟာရ ေတြဟာ ေျမဆီလႊာ ေရတိုက္စား မႈေၾကာင့္
ေရစီးကတစ္ ဆင့္၊ ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္း၊ အင္း၊ အုိင္ထဲ ေရာက္သြားတယ္။ စုစည္းမိတဲ့
ပမာဏမ်ားလာရင္ အင္း၊ အိုင္ေတြထဲမွာ ေရညႇိေရေမွာ္ pH ေပါက္ေရာက္မႈမွာ ထူးကဲစြာ
မ်ားျပားလာ လို႔ အျခားေရေန သတၱ၀ါေတြရဲ႕ ရွင္သန္မႈ ကို ထိခိုက္ေစတယ္။
ဓာတ္ေျမၾသဇာထုတ္လုပ္ရာမွာ သံုးတဲ့ ကုန္ၾကမ္းေတြမွာ သတၱဳျဒပ္စင္ျဖစ္တဲ့ ယူေရနီယမ္၊
ကက္မီယမ္၊ ခဲဓာတ္၊ ဖလူ အုိ႐ုိက္ စတာေတြ ပါပါတယ္။ အဲဒါေတြဟာ ေျမၾသဇာအထိ
ပါလာတတ္ပါတယ္။ ကက္မီယမ္ပါတဲ့ ေျမၾသဇာကို အပင္က စုပ္ယူ သြားပါတယ္။
စားသံုးမိသူရဲ႕ ေက်ာက္ကပ္ အထိေရာက္ရွိသြားၿပီး က်န္းမာေရးထိခိုက္ ေစပါတယ္။ စားက်က္ေျမမွာသံုးတဲ့
ေဖာ့စဖိတ္ေျမ ၾသဇာမွာ ဖလူအိုရင္းဟာ ၃ ရာခုိင္ႏႈန္း ထက္ ပိုလာပါတယ္။ အဲဒီေျမၾသဇာကို
ကြၽဲ၊ ႏြား၊ သိုး၊ ဆိတ္ေတြက လွ်ာနဲ႔ ရက္မိတာ၊ စားသံုးရာမွာ ေျမႀကီးပါ ပါသြားရာက
တစ္ဆင့္ ပမာဏမ်ားသြားတဲ့အခါမွာ သြားေတြ ပ်က္စီးပါတယ္။
ေျခလက္ လႈပ္ရွားမႈေတြ
ေႏွးေကြး သြားပါတယ္။ အာဟာရဓာတ္မ်ား အထူးသျဖင့္ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ ဆံုး႐ႈံးမႈေၾကာင့္
လူနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုးက်ဳိးမျဖစ္ဖုိ႔ ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပ ထားတဲ့ နည္းလမ္းေတြ
က်င့္သံုးဖို႔လို ပါတယ္။ (၁) သီးႏွံ အမ်ဳိးအစား အလိုက္ ဦးစားေပးအာဟာရ ေတြရွိတယ္။
စပါးလုိသီးႏွံ ေတြက ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ပိုႀကိဳက္တယ္။ ဥစား သီးႏွံေတြက ပိုတက္ဆီယံကုိ
ႀကိဳက္တယ္။ ပဲေတြအတြက္ ထံုးဓာတ္က အေရးပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ စိုက္မယ့္သီးႏွံနဲ႔
လုိခ်င္တဲ့အ တြက္ မွန္းဆၿပီး ေျမၾသဇာကို ခ်ိန္ဆထည့္ ရမယ္။ (၂)
ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္အမ်ားႀကီးလိုတာ ေတာင္ အေလအလြင့္နည္းဖို႔အတြက္ တစ္ႀကိမ္ကို တစ္ဧက
၂၅-၄၀ ေပါင္ထက္ ပို မထည့္ပါနဲ႔။ သီးႏံွံျဖစ္ထြန္းတဲ့ အဆင့္အ လိုက္
အႀကိမ္ခြဲထည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ သက္တမ္းရွည္ေလ အႀကိမ္ပိုခြဲရေလ။ ေျမကသဲ ဆန္ေလ အလီလီ
ခြဲထည့္ရေလပါဘဲ။
(၃) လယ္ေျမဘဲ စိုက္စိုက္၊ ယာေျမဘဲ စိုက္စိုက္ ေျမၾသဇာထည့္ခ်ိန္မွာ အစုိဓာတ္
ရွိပါေစ။ (၄) သြင္းေရရရွိပါက တစ္ႀကိမ္မွာ သြင္းရမယ့္ ေရပမာဏ မလြန္ကဲေစရပါ။ (၅)
ေျမၾသဇာထည့္ရာမွာ သီးႏွံအ လိုက္ထည့္ရမယ့္ ေျမၾသဇာတစ္၀က္ ေလာက္ကို စိုက္ထယ္ေရးမွာထည့္ပါ။
က်န္တစ္၀က္ကို အႀကိမ္ႀကိမ္ခြဲထည့္ပါ။ ယာေျမမွာ ၾကဲပက္ပါက ေျမျပန္ဖံုးေပးပါ။
(၆) လယ္ေျမတြင္ ႀကဲပက္ပါက အလံုး၊ အရြယ္ႀကီးေသာ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္၊ ကန္႔ ဓာတ္
ဖံုးအုပ္ထားတဲ့ ပုလဲေျမၾသဇာ ကိုသံုးပါ။ ႏိုက္ထရိတ္ ေျမၾသဇာကို ေရွာင္ရွားပါ။
(၇) ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ေျမၾသဇာနဲ႔ သဘာ၀ ေျမၾသဇာကို တြဲသံုးပါ။ (၈) ေျမခ်ဥ္လြန္းက
ထံုးထည့္ ေပးပါ။ (၉) ေျမငန္လြန္းလ်င္ ထံုးထည့္တာ မ်ားသြားရင္ ေျမကို
ဂ်စ္ပဆန္သံုးၿပီး ျပန္ျပင္ပါ။ (၁၀) ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာစနစ္ ေလ်ာ့နည္းေအာင္
ေဆာင္ရြက္ပါ။ (၁၁) ေျမဆီလႊာ ေရေလတိုက္စားမႈ နည္းေစမယ့္နည္းေတြ က်င့္သံုးပါ။
(၁၂) ေျမၾသဇာထဲမွာ ကက္မီယမ္နဲ႔ ခဲဓာတ္အျပင္ ဖလုိ႐ိုက္ကို သတၱဳဓာတ္ေတြ ပါ၊ မပါ
စစ္ေဆးမႈ မၾကာခဏလုပ္ေပး ပါ။
ဒါေတြကို ေဒသအလိုက္ လုပ္ႏိုင္တာ ေတြ လုပ္ၾကမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေျမၾသဇာ
ေၾကာင့္ လူနဲ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို သက္ေရာက္ ေစတဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားပါ လိမ့္မယ္။
ေျမၾသဇာအသံုးျပဳက ေလလြင့္မႈနည္းၿပီး ရိကၡာထုတ္လုပ္မႈလည္း တိုးတက္ထြက္ ရွိမႈကို အေထာက္အကူျပဳႏိုင္ေၾကာင္း
ေရးသားလုိက္ရပါတယ္။
ရည္ၫြႊန္း။ ။ Fertillizer and Plant nutrition FAO
bulletion 16
- ဦးေက်ာ္စုိး (Soil Scientist) ျမန္မာေတာင္သူႀကီးမ်ား ဂ်ာနယ္